Terwijl er golfers in kleurige carnavalskledij over de baan slenterden – 11/11 was immers zeer nabij – vond binnen in The Duke de tweede editie van de Commissarissen Top plaats. Het thema van deze top luidde ‘From survival to revival’. Wie een organisatie wil laten opbloeien of veranderen komt onherroepelijk voor ingewikkelde dilemma’s te staan.
Openingsspreker en managementdenker Fons Trompenaars vertelde dat de commissarissen die hij kent graag keuzes maken en vaak daarom commissaris geworden zijn. Toch is dat volgens hem niet altijd verstandig. Veel modellen die we hanteren in het bedrijfsleven, zoals het populaire Myer-Briggs-model waarmee persoonlijkheden worden geduid, zijn bipolair. ‘Je bent of dit of dat’. Daarnaast zitten onze eigen culturele vooroordelen in de weg. Dit werkt volgens de man die veel onderzoek deed naar cross-cultureel werken niet in een wereld waarin diversiteit de norm is. Om daarna moeiteloos door te schakelen naar de wijsheid van Albert Einstein: ‘we can’t solve a problem at the same level as it was created’. Problemen moeten op een hoger niveau worden opgelost. Volgens Trompenaars zijn daar leiders voor nodig die medewerkers in staat stellen om een dilemma van een probleem te scheiden.
Bedrijven kampen volgens hem vaak met dezelfde dilemma’s. VU-hoogleraar Trompenaars zegt in 40 jaar 50.000 dilemma’s te hebben verzameld met onderzoek. Na een software-analyse bleek dat er 24 groepen dilemma’s werden herkend, die hij vervolgens ‘zonder AI’ reduceerde tot een overzichtelijke tien. Enkele herkenbare tegenstellingen: de wens om mensen te ontwikkelen en tegelijkertijd kosten te reduceren. Op korte termijn cash genereren versus duurzaamheid op de lange termijn. Gelijke kansen versus positieve discriminatie. Volgens de managementdenker zijn het vaak valse tegenstelling. ‘Het gaat om het verzoenen van dilemma’s.’ Hij nodigde de aanwezigen uit om dat toe te passen in de aansluitende rondetafelsessies.
Niet zoeken naar perfecte oplossing
Onder leiding van politicoloog en Chinakenner Jonathan Holslag werd gediscussieerd over de ‘naïeve’ houding van het kosmopolitische Europa tegenover het snel handelende China. Een deelnemende commissaris stelde dat ze herkende dat Europese bedrijven soms erg braaf in de wedstrijd zitten. ‘In Nederland zijn we altijd druk met regels, maar in China worden sneller beslissingen genomen.’ Verderop verzorgde multicommissaris Martin van Pernis de inleiding voor een sessie over duurzaamheid dilemma’s. Communicatie-expert Frans van der Grint gaf leiding aan een sessie waarin een ingewikkeld dilemma centraal stond: wat als jouw bedrijf iets verkoopt wat maatschappelijk niet langer als aanvaardbaar wordt gezien?
‘Zorg niet dat je zoekt naar een perfecte oplossing. Heb je een oplossing die voor 80 procent werkt? Dan is dat een goed startpunt om van daaruit te werken.’
RvC-voorzitter Bart Karis vertelde hoe Beter Bed door een crisis was gestuurd en welke rol de RvC daarbij had gespeeld. Een belangrijke les die hij meegaf: zorg niet dat je zoekt naar een perfecte oplossing. Heb je een oplossing die voor 80 procent werkt? Dan is dat een goed startpunt om van daaruit te werken. Andere tip die in de sessie voorbijkwam: zorg in een crisis dat er ook focus blijft op de dagelijkse operatie. Stel dat je als bedrijf een herfinanciering moet ophalen, speel daar de CFO voor vrij en laat anderen zich richten op de dagelijkse business.
In de sessie met Katja Otten, CFO bij APM Terminals en commissaris bij Batenburg Techniek, stond cybersecurity centraal. Duidelijk werd dat het onderwerp vaak nog een ondergeschoven kindje is waar bestuurders soms beperkt kennis van hebben. Een van de lastige dilemma’s is de kosten-batenanalyse. Je kunt jezelf extreem goed proberen te beveiligen, maar dat geeft geen garantie. Een van de deelnemers maakte de analogie met een eigen woning.’Hoe goed je het ook beveiligt, een inbreker kan altijd binnenkomen.’
Verbinden van dilemma’s
Na de rondetafelsessies was het woord weer aan Fons Trompenaars die strooide met oneliners. ‘Waarden zijn uitingen van problemen die we oplossen’ en ‘innovatie is het combineren van waarden waarvan je nooit had verwacht dat ze gecombineerd worden’.
Trompenaars ging hierbij ook in op het effect van nationale cultuur op bedrijfscultuur. Hierbij haalde hij een gedachte-experiment aan. Stel je voor dat je bijrijder bent bij een vriend die een voetganger heeft aangereden. Jij weet dat je vriend te hard reed. Ga je dat eerlijk opbiechten bij de rechter of bescherm je je vriend. Iedereen wil zijn vriend helpen en niemand wil de waarheid geweld aan doen. Hoe ga je met dit dilemma om? Trompenaars laat zien dat in verschillende landen divers wordt gereageerd op deze vraag. ’Je kunt als Nederlander zeggen Chinezen zijn onbetrouwbaar want die houden hun vrienden de hand boven het hoofd, maar zij zouden dan weer zeggen Nederlanders zijn onbetrouwbaar omdat ze zelfs hun vrienden niet helpen.’ Een kwestie van perspectief.
‘Innovatie is het combineren van waarden waarvan je nooit had verwacht dat ze gecombineerd worden’.
Geen actieve herinnering
Trompenaars vroeg de zaal hoe zij met het dilemma om zouden gaan. ‘Zeggen dat je geen actieve herinnering hebt’, grapte een commissaris met een knipoog naar het selectieve geheugenverlies van premier Rutte. Een serieuze oplossing: ga in gesprek met je vriend over wat hij wil. Nadat de organisatiedeskundige zijn gehoor iets langer had vastgehouden dan gepland was er ruimte om te netwerken onder genot van een ‘walking’ viergangendiner en een drankje. Gelukkig een vast menu, dus dat scheelde een ingewikkeld dilemma.
We kijken nu al weer uit naar de volgende bijeenkomst waar het Commissarissen netwerk haar dialoog verder kan zetten. De komende tijd gaan we dan ook graag samen met het netwerk aan de slag om een leuk en aansprekend programma samen te stellen voor de Commissarissen Toppen en kleinschalige huiskamersessies van volgend jaar.