CIO’s zoeken naar zingeving tijdens CIO Top: ‘Wees nooit een omstander’

Op een herfstige dinsdagmiddag kwamen tientallen CIO’s bijeen in het statige en knusse The Duke Club in Nistelrode. Thema van deze CIO Top: Pursue your Purpose. Hoe dragen we als CIO bij aan de bredere bedrijfs purpose en hoe kan technologie daar in helpen? Maar misschien nog wel belangrijker, wat maakt jou als mens en leider wie je bent, en waarom doe je de dingen die je doet? 

Nadat QR-code was gescand konden aanwezigen genieten van een Brabants bakje koffie met macarons. Amy Quik van Network C opende de middag met een toelichting op het gekozen thema. Pursue your Purpose is ingegeven door de openheid en kwetsbaarheid die CIO’s bij eerdere bijeenkomsten hadden laten zien. Daarnaast gaat het thema ook over leiderschap. Durven CIO’s het voortouw te nemen bij het najagen van hun ‘purpose’?

Mag winst maken leuk zijn?
Openingsspreker Rik Torfs, kerkgeleerde en hoogleraar aan de KU Leuven, nam de aanwezigen mee in de historie van zingeving, zoals purpose vroeger heette. ‘Zingeving is de bedding waarin de rivier van ons leven bloeit’, aldus Torfs. De Vlaming meanderde langs de stoïcijnen, Plato en Friedrich Nietzsche alvorens bij het christendom uit te komen. Volgens de kerkgeleerde kwam deze religie op in een tijd waarin andere geloven ook mooie beloften deden, zoals het eeuwige leven. Torfs haalt de Franse filosoof Luc Ferry aan die stelt dat christenen eindeloos lief kunnen hebben, omdat ze de overtuiging hebben dat het leven niet ophoudt bij de dood en ze iemand ooit weer kunnen tegenkomen. Dit staat haaks op de stoïcijnse gedachte van Seneca die adviseerde om niet vast te klampen aan vriendschap en liefde. 

Ander pluspunt voor het Christendom. De verhalen hoeven niet 100 procent te kloppen. ‘Tegenwoordig moet je altijd maar consistent en consequent zijn. Mensen die dat zeggen zijn vaak niet de leukste’, grapt Torfs. Met de opkomst van de wetenschap komt de (religieuze) zingeving volgens Torfs onder druk. Verliefdheid kan bijvoorbeeld gereduceerd worden tot chemische processen in de hersenen. De kerkgeleerde erkent dat zingeving ook niet-religieus ingevuld kan worden, bijvoorbeeld als zoektocht naar geluk. ‘Alleen geluk overkomt je op het moment dat je het niet verwacht.’ De hoogleraar gaf de aanwezige CIO’s nog meer stof om op te kauwen door te wijzen op de relatie tussen hypocrisie en purpose: wat hebben bedrijven aan extreme deugdzaamheid? En mogen we ook nog wel blij worden van een doelstelling als winst willen maken? 

Purpose is vaak marketingtaal
Na deze filosofische bespiegelingen mocht Hendrik-Jan Smaal, CIO bij bouwbedrijf Heijmans, vertellen wat hij uit het verhaal van Torfs had meegenomen. Smaal stipte vooral aan dat het groeiende neoliberalisme, individualisme en de negatieve effecten van digitaliseren, niet zorgen dat we elkaar helpen om de grote opgaves, waar we met ons allen voor staan te tackelen. Voor je weet zijn we de schapen uit Torfs zijn verhaal. ‘Purpose vind ik eigenlijk een rotbegrip. Het is vaak ingegeven door marketing’, zegt Smaal. Dat wordt ons vaak voorgespiegeld als een toename van geluk.’ Mede door zijn kinderen is de CIO zich nog bewuster van de impact die hij en een bouwbedrijf hebben op de aarde. Als bedrijf proberen we meer aan de aarde terug te geven dan te onttrekken. Je merkt dat dit soort denkbeelden ook energie geven in een organisatie.

‘Als bedrijf proberen we meer aan de aarde terug te geven dan te onttrekken. Je merkt dat dit soort denkbeelden ook energie geven in een organisatie.’ 

De CIO neemt een transitie waar over de assen van verbeteren, verslimmen en verduurzamen, waarbij Heijmans een bredere impact probeert te maken in het creëren van een gezonde samenleving . Zijn geleerde les? ‘Het is belangrijk om je purpose goed te definiëren en het vervolgens ook een plan maken om het echt uit te voeren.’

Na een kleine pauze gingen de deelnemers uiteen in vier groepen om verdere verdieping te zoeken op uiteenlopende thema’s. Zo verhaalde Dirk-Jan Langbroek, CIO bij TBI, over de manier waarop hij ‘zijn eigen IT bedrijf’ binnen het bouwconglomeraat had neergezet en IT als middel tot waardecreatie wordt gezien. Verderop vertelde Marcel Krom van PostNL over hoe hij de belangrijke keuzes in zijn carrière nam en werden andere deelnemers uitgenodigd om te vertellen over de zoektocht naar hun ‘purpose’. Ook sprak Danny van Daal over de roerige periode bij HEMA en hoe je omgaat met een purpose die onder druk komt te staan. En vertelde Matthijs Zwart van Vitens over hoe onconventionele keuzes hem hebben gebracht waar hij nu is en het belang van ‘diversity of thought’ binnen organisaties. 

Van gevaarlijkste naar beste school 
Na een glaasje bubbels had schooldirecteur en docent Engels Eric van ‘t Zelfde, bekend van het tv-programma Dreamschool, de eer om het inhoudelijke deel plenair af te sluiten. Vol flair en humor vertelde hij hoe hij aantrad als directeur bij de Rotterdamse Hugo de Grootschool, destijds de slechtste en gevaarlijkste middelbare school van Nederland. Slechte examencijfers, heftige geweldsincidenten, een krakkemikkig gebouw en een laag aantal aanmeldingen die resulteren in financiële problemen voor de school. Collega’s uit het primair onderwijs adviseerden hem de directeursfunctie niet op zich te nemen, omdat het slecht op zijn cv zou staan. Van ‘t Zelfde besluit het toch te doen, want volgens hem zijn scholen de plek waar je een deel van de samenleving kunt verbeteren. Drie weken na zijn aantreden krijgt hij het bericht dat de school gesloten wordt. 

Hij weet de sluiting te voorkomen en stelt een ambitieus doel. Hij wil dat de school de beste school van Nederland wordt. Dit betekent dat er vijftig docenten worden ontslagen. Want hij wil de beste docenten aanstellen. Daarnaast wil hij dat de school steeds meer bij leerlingen thuis aanwezig zijn, omdat daar bij veel leerlingen een moeilijke leeromgeving is. Wanneer er bijvoorbeeld een tafel en een stoel ontbreekt om huiswerk aan te maken dan regelt de school dat dit er komt. ‘Wees nooit een omstander’, zeg de schooldirecteur. 

Van ‘t Zelfde legt uit dat de onderwijswereld doorgaans traag werkt. Wanneer hij het schoolgebouw een lik verf wil geven moet dat langs trage en kostbare aanbestedingsprocedures. Uiteindelijk spreekt hij twee Turkse schilders aan op straat die het voor een fractie van de kosten willen doen. ‘Het motto van het bedrijf: wij witten alles zwart’, grapt de docent. 

Creatief leiderschap
Hij bemerkt in veel situaties dat hij weliswaar de directeur is, maar niet de baas. Het ministerie, de gemeente, cao’s en de medezeggenschapsraad hebben allemaal zeggenschap. Van ‘t Zelfde werkt er soms creatief omheen, bijvoorbeeld wanneer hij wil dat er een gymnasium wordt toegevoegd aan de school. Of hij een feasibility-studie heeft gedaan? ‘Haha, ik heb gewoon iemand nodig die Grieks en Latijn kan onderwijzen in lokaal 18.’ Vervolgens klaagde de gemeente dat hij geen vergunning had. ‘Dat klopt, maar dat gaan jullie regelen’, blufte hij. Belangrijk argument in de strijd? Erop wijzen dat eeuwige rivaal Amsterdam er maar liefst vijf had. ‘Dat argument doet het lekker bij Leefbaar Rotterdam.’ 

Na enkele jaren slaagt 100 procent van de leerlingen, deelt de onderwijsinspectie een pluim uit en krijgt de school meer aanmeldingen dan het aan kan. De crux? Het bouwen van het juiste team. Medewerkers moeten volgens Van ‘t Zelfde over drie Q’s beschikken. IQ, EQ en accu. ‘Want voor dit vak heb je verschrikkelijk veel energie nodig’. Ook heb je mensen nodig met ‘Oempff’. Van ‘t Zelfde legde uit dat een Franse sterrenchef, Michel Roux, ooit beschreef hoe een gerecht oempff miste. ‘Oempff is ‘the difference between try and triumph’. Zorg dus dat je mensen in je team hebt met oempff, mensen die het voor je gaan regelen’.

‘Oempff is ‘the difference between try and triumph’. Zorg dus dat je mensen in je team hebt met oempff, mensen die het voor je gaan regelen’.

De energieke Van ‘t Zelfde wist de zaal in gemakkelijk 50 minuten aan zijn lippen te lijmen. Bij het walking dinner, met onder meer hertenbiefstuk en softshell krab met pulled pork, werd er dan ook doorgepraat over het indrukwekkende verhaal. Met een gevulde maag en stof tot nadenken over het najagen van hun eigen purpose keerden de deelnemers terug naar huis.

We kijken nu al weer uit naar de volgende bijeenkomst waar het CIO netwerk haar dialoog verder kan zetten. De komende tijd gaan we dan ook graag samen met het netwerk aan de slag om een leuk en aansprekend programma samen te stellen voor de CIO Toppen en kleinschalige huiskamersessies van volgend jaar.