CIO TOP: ongecompliceerd zoeken naar eenvoud in complexe tijden

Op woensdag 1 juni stond de derde CIO Top van Network C op de agenda. Mede-oprichtster Amy Quik opende de middag door terug te blikken op alle CIO’s die ze het afgelopen anderhalve jaar heeft leren kennen en hoe zij geholpen hebben de levendige CIO gemeenschap uit te bouwen. 

Ze ging vervolgens in op het thema van de dag, The Search for Simplicity. Ze daagde de CIO’s uit om antwoord te geven op de vraag: wanneer maak ik simpele zaken onnodig complex en hoe komt dat? ‘Jullie worden namelijk meer en meer een verbinder en komen steeds centraler in de organisatie te staan. Des te belangrijker is het om je bewust te zijn van je eigen kracht, maar ook je zwaktes’ stelt Amy Quik.

En zo’n zoektocht valt niet mee. Zoals voetbalwijsgeer Johan Cruijff ooit stelde: ‘voetbal is simpel, maar simpel voetballen blijkt vaak het moeilijkste wat er is.’ Of die wijsheid volgens Cruijff, een fervent golfer, ook opgaat voor de edele golfsport is onduidelijk. Hoe dan ook, zo’n tien CIO’s begonnen de dag met een ronde – onderbroken door een lunch – over de prachtige baan van The Duke. In de middag mochten ze nog eens vijftig vakgenoten verwelkomen onder het genot van een kop koffie en een tartelette met fruit. 

‘Kinderen kijken op een andere manier. Ze zijn creatief en fantasierijk.’

De openingssessie kwam voor rekening van Bas Warmerdam, oprichter van ConsultingKids. Jarenlang was Warmerdam een ‘doodgewone strategieconsultant’ die – naar eigen zeggen –  deed alsof hij wist hoe iets op te lossen. Acht jaar geleden gooide hij het over een andere boeg en betrok hij kinderen bij consultancyvraagstukken. Kinderen denken anders, en om dat te illustreren laat hij een afbeelding van een vaas zien. De zaal ziet een man en vrouw die naakt in elkaar verstrengeld zijn. In hetzelfde plaatje spotten kinderen allemaal dolfijnen. ‘Kinderen kijken op een andere manier. Ze zijn creatief en fantasierijk.’ 

Denken als een 10-jarige

Warmerdam geeft de zaal vervolgens vier eigentijdse CIO-vraagstukken mee. Hoe win je in de slag om talent? Hoe zorg je dat mensen in de organisatie IT niet primair als risico, maar als kans zien? Hoe zorg je ervoor dat je standaardiseren niet tot onrust in de organisatie leidt? En wat doe je als het er geen digital savvy mensen in de Raad van Commissarissen en/of Raad van Bestuur zitten? 

Vervolgens moest de helft van de zaal bedenken hoe ze deze problemen aan 10-jarigen zouden uitleggen, terwijl de andere helft moest indenken hoe zij als 10-jarige zouden hebben geantwoord. De uitdaging over digital savvy mensen werd door een tweetal vertaald naar de dierenwereld: de leeuw en de schapen. De slag om talent werd daarnaast vergeleken met een voetbaltoernooi op de camping: hoe zorg je dat de beste spelertjes met jou willen trainen en meedoen? De groep die dacht als 10-jarigen kwamen met een antwoord gericht op het klaslokaal. Talenten mogen zelf bepalen waar ze in de klas zitten (flexplekken), met wie ze in het groepje zitten (zelfsturende teams) en wanneer ze in de zandbak spelen (gezellig en betere resultaten). Denken als een 10-jarige maakt het leven fijner en simpeler. Hij adviseerde deze les mee te nemen naar de vier rondetafelsessies. 

 ‘Ten eerste moet je de andere bestuurder overtuigen van het belang van dingen die je wil, vervolgens moet je een eenvoudig verhaal kunnen opstellen en tenslotte moet je relevante partijen aanhaken.’

De vraagstukken die in de ronde tafel sessies op het menu stonden waren allesbehalve simpel. In het gesprek met Jeroen Cornelissen, CIO Transavia, draaide het om de vraag of crisissituaties de boel versimpelen of juist complexer maken. Een eenduidig antwoord werd niet gevonden, verklapt een deelnemer die genoot van de vlotte spreker. Joost Looij legde uit hoe hij als CIO bij netbeheerder Enexis probeert bij te dragen aan het creëren van een wendbare organisatie. Cruciaal hierin is dat mensen de ruimte krijgen en veiligheid voelen om fouten te maken, en dat er meer ideeën uit de uitvoerende laag van de organisatie komen. Enkele meters verderop vertelde Ronald den Elzen, Chief Digital and Technology Officer bij Heineken, hoe Heineken digitaal transformeert maar daarbij niet vergeet wat de historische kracht van de organisatie is. Pieter Zeestraten van dienstverlener Facilicom legde uit hoe hij dingen versimpeld binnen zijn bedrijf aan de hand van zijn storytelling ‘cartoon’. In de groepsdiscussie ontstond een soort ‘recept’ voor eenvoud. ‘Ten eerste moet je de andere bestuurder overtuigen van het belang van dingen die je wil, vervolgens moet je een eenvoudig verhaal kunnen opstellen en tenslotte moet je relevante partijen aanhaken’, zo vatte een deelnemer samen. 

Complex versus gecompliceerd

Na anderhalf uur intensief te hebben gediscussieerd kon er stoom worden afgeblazen onder het genot van een glas bubbels en een mediterrane versnapering. De plenaire afsluiting werd verzorgd door de Belgische bioloog, ruimtevaartonderzoeker en kunstenaar Angelo Vermeulen. Hij nam de toehoorders mee langs zijn uiteenlopende werkzaamheden waar complexiteit een voorname rol in speelt. Voor hij hier op inging legde hij het verschil tussen complex en gecompliceerd uit. Complexiteit komt voor uit interacties tussen individuele eenheden waaruit onvoorspelbare patronen ontstaan, zoals de beweging van een zwerm vogels. Gecompliceerd is bijvoorbeeld het bouwen van een raket. 

Als kunstenaar houdt Vermeulen zich binnen een collectief bezig met het probleem van elektronisch afval. Iedere seconde worden er namelijk wereldwijd zo’n 1000 laptops afgedankt. Met het kunstenaarscollectief maakt hij installaties waarin computerafval, mens en natuur interacteren. Zo wordt restwarmte van computers gebruikt om een tropische micro-ecosysteem te creëren. De installaties zien er overal ter wereld iets anders uit, omdat de projecten in samenwerking met locals bottom-up worden gemaakt. 

Leiderschapslessen uit de ‘ruimte’

Verder verhaalde Vermeulen over zijn theoretische onderzoek naar interstellaire ruimtereizen waarbij onder meer futuristische zaken als 3D-printen in de ruimte, een zelfevoluerend ruimteschip en het ontginnen van asteroïden de revue passeerden. Tot slot vertelde hij ook over een ‘Mars-missie’ die hij had geleid op Hawaii. Op één eiland zijn de omstandigheden in sommige aspecten vergelijkbaar met Mars. Één van de dingen die de NASA hier wilde onderzoeken was hoe teams zich onderling verhouden als ze lange tijd met elkaar in een kleine ruimte moeten doorbrengen, een situatie die zich met verre ruimtereizen kan voordoen. Vermeulen was gevraagd een groep van vijf mensen te leiden.

Zijn opgedane leiderschapslessen deelde hij met de CIO’s. Vermeulen vond het belangrijk dat de groep dagelijks ook een moment samenwerkten. Toen hij ontdekte dat hier sluimerende onvrede over bestond legde hij de groep voor of iemand zijn rol zou willen overnemen. Vier van de vijf wilden dat. Hierop gaf hij de gelegenheid om beurtelings de leiding te pakken. Vermeulen zag dat anderen soms betere ideeën hadden, terwijl de anderen zich beter konden verplaatsen in het lastige parket waarin hij als leider soms zat. De les: fluïde leiderschap is noodzakelijk in complexe situaties. 

Dit complexe verhaal werd afgetopt met een verfijnd walking dinner, waarbij de aanwezigen werden getrakteerd op onder meer rode mul, steak tartaar met ganzenlever en ossenhaas met asperges. 

We kijken nu al uit naar de volgende bijeenkomst’ aldus Amy Quik. Op 2 november staat de volgende CIO top op de agenda en zet het CIO netwerk haar dialoog verder. Dan staat het thema Thriving Tribes centraal.