Individuen kunnen wedstrijden voor je winnen, teams winnen kampioenschappen. Deze editie van de CIO Top stond dan ook in het teken van ‘Thriving Tribes’. Hoe floreer je als team? Hoe vind je balans tussen gemeenschappelijke doelen en individuele wensen? ‘Hoeveel van het individu ben je bereid op te geven voor de groep? En hoeveel saamhorigheid geef je op voor het individu?’ Het zijn twee vragen die Amy Quik, mede-oprichter van Network C, de aanwezigen op CIO Top wilt meegeven.
Ongeveer zestig CIO’s kwamen samen in de sfeervolle ambiance die The Duke in Nistelrode biedt. Na te hebben bijgepraat onder genot van koffie en tartelette, mocht psychiater Damiaan Denys de dag aftrappen. Hij vroeg de aanwezigen waar iedereen naar streeft in het leven. Enigszins beïnvloedt door de openingswoorden van Quik klonk het antwoord ‘onderdeel zijn van een groep’. Hoewel niet onjuist, zocht Denys naar het antwoord ‘geluk’.
‘Iedereen wil gelukkig zijn, terwijl het volgens mij niet zo ingewikkeld is’, vertelt de Vlaming. Hij legt uit dat er twee soorten geluk zijn. Momentaan geluk waarbij het gaat om directe bevrediging, zoals een koud biertje op het terras. Daarnaast is er reflectief geluk, wat gaat over de lange termijn en wat betekenis geeft aan het leven. ‘Die staan soms haaks op elkaar. Als je een hele lange levensloop wil hebben is het verstandig om geen alcohol te drinken.’
Autonomie als ideaal
Bij het verwerven van geluk neemt autonomie een centrale plek in. ‘Tenminste in het westen. Als we vragen aan iemand hoe het gaat en hij zegt dat ‘alles onder controle is’ dan vinden we dat goed. Autonomie is een ideaal dat we nastreven.’ Denys vraagt de zaal autonomie uit te leggen. En hoewel het begrip bekend is blijkt duiding niet gemakkelijk. ‘Autonomie is zelfverwerkelijking. Sommigen menen dat te vinden in ijsbad of door de modder te kruipen in de Ardennen.’
Die zelfverwerkelijking moet in de ogen van de psychiater voldoen aan twee kenmerken. Onafhankelijkheid en handelingsbekwaamheid. Die onafhankelijkheid is de afgelopen decennia door technologie fors gegroeid. ‘Je kunt met je smartphone in drie dagen een pakketje uit Maleisië laten komen’. Andere voorbeelden van toegenomen controle: hartslagmeters, stappentellers en mogelijkheden om slaap te monitoren. Deze meetbaarheid maakt de wereld voorspelbaarder, maar de Vlaming denkt dat we zijn doorgeslagen in de wens op controleerbaarheid. ‘Steeds meer mensen lijden aan angststoornissen. In de wereld is dat nu ongeveer 1 op 5. Dat is raar, want de wereld is steeds veiliger geworden.’
Drie typen angst
Angst is, zo legt hij uit, het gebrek aan controle. ‘Technisch gezien zijn er drie vormen van angst. Schrik, angst en vrees.’ Hij sluit zijn presentatie dan ook af met een filmpje van een bergbeklimmer Alex Honnold die in 2017 als eerste zonder hulpmiddelen El Capitan in Yosemite Park beklom. Denys legde uit dat Honnold zijn beperkingen kent. ‘Door te weten wat je wel en niet kan krijg je meer controle en wordt de angst minder.’ Hoe je meer vertrouwen kunt kweken? Niet alleen door jezelf te kennen, maar ook door te verbinden met de ander. ‘Dat is het opgeven van autonomie en het uiten van kwetsbaarheid.’ Aan de aanwezige CIO’s de taak om zich in de opvolgende rondetafelsessies te kwijten van deze taak.
Bewegen in onze structuren
De deelnemers verspreiden zich over vier rondetafelsessies. Een sessie die werd ingeleid door Ton Arrachart, CIO bij Fugro, draaide om de vraag hoe je een nieuw team kunt bouwen. Wat doe je de eerste honderd dagen na het aantreden? En hoe bespreek je feedback met een team. Doe je dat vooral individueel of collectief? Onder leiding van psychotherapeut Veronique Streekstra en GZ-psycholoog Tamara Bavius ging een groep in gesprek over de rol die ze vervullen in hun organisaties en hoe die zich verhoudt tot anderen. De CIO’s gingen in groepen van drie uiteen om aan de hand van een ‘schaakopstelling’ een uitdaging in hun werk te bespreken en de dynamiek in de boardroom. Welke onderstromen zijn er en in welke structuren bewegen we? Aan de andere deelnemers de taak om hierop te reflecteren. Jeroen Timmer, CIO bij Grandvision, ging in een derde sessie in op het bouwen van een team in onzekere tijden. Hoe bouw je een team als je bedrijf wordt overgenomen door een bedrijf met een totaal andere cultuur? Hoe krijg je je mensen mee? Belangrijk is, zo vatte een deelnemer samen, om altijd transparant te zijn in communicatie. ‘Mensen hebben toch wel door wat er echt gebeurt.’ In de vierde sessie ging Willem Koopmans, Head of Tech bij Coolblue, in op hoe Coolblue haar IT organisatie en teams heeft opgebouwd rondom autonomie. Hoe behoud je teamgevoel terwijl je individuen genoeg ruimte geeft? En een andere belangrijke noot: IT moet niet de eigenaar zijn van IT, maar de business. Neem als CIO dus een afwachtende rol, en ga pas iets doen als de business erom vraagt.
‘Want in je eentje bereik je niks en de mate van betrokkenheid bepaalt je succes’
Van de wielerkelder tot Tour de France-winst
Na een korte pauze met bubbels en oesters werden de aanwezigen getrakteerd op een verhaal van Merijn Zeeman, teamleider bij Jumbo-Visma. Hij omschreef hoe de wielerploeg in zeven jaar van de kelder naar de top ging. De ploeg werd gebouwd uit de restanten van Rabobank-ploeg. Nadat de bank de sponsoring in 2012 terugtrok was er veel minder budget, een slechte sfeer en geen transparante communicatie. In 2015 werden er in het hele seizoen slechts zes overwinningen geboekt. Sponsoren gaven een jaar de tijd om de boel om te draaien. Er werden gesprekken gevoerd met alle 70 medewerkers. Waar stoorden zij zich aan? Wat moest anders? ‘Vervolgens zetten we een punt onder alles en gingen we praten over hoe we het wel wilden aanpakken.’
Dit leidde uiteindelijk tot tien kernwaarden die ook binnen in het wielershirt werden gedrukt. Zo zou er voortaan niet meer over, maar mét elkaar worden gesproken en op een eerlijke en respectvolle manier feedback aan elkaar gegeven worden. Ook werd er een helder doel geformuleerd. Er werd een foto geshopt waarbij het hoofd van renner Steven Kruijswijk op Tour de France-winnaar Chris Froome was geplakt. ‘We hielden dit stil. Want het is alsof je met FC Emmen de Champions League wilde winnen’, zegt Zeeman. In 2020 was Primoz Roglic namens Jumbo-Visma al dichtbij, maar in 2022 lukte het echt: Jonas Vingegaard pakte de tourzege. Hoe Zeeman dit succes verklaart? Onder meer door te focussen op cultuur en vast te houden aan een heldere strategie. ‘Belangrijk daarbij is de volgorde, bouw eerst aan je cultuur en dan komt pas de strategie’. 
Ook werden trainingsschema’s, voeding en materiaal kritisch tegen het licht gehouden en gewijzigd. ‘Hierbij was er soms veel weerstand, maar je moet vasthouden en stuk voor stuk de veranderingen doorvoeren. Want in je eentje bereik je niks en de mate van betrokkenheid bepaalt je succes’, zegt Zeeman. Na de overwinning van Vingegaard wilde het team graag een groepsfoto maken bij het Tour de France-podium om de teamprestatie te benadrukken. ‘Dat mag eigenlijk niet, maar we zijn langs de beveiliging gesprint. Het was heel belangrijk voor ons.’
Na deze boodschap van saamhorigheid was het tijd voor verbinding onder het genot van een luxueus walking dinner, met onder meer wildpaté met vossenbessenchutney en kalfslende. Met een verrijkte geest en gevulde maag konden de CIO’s weer huiswaarts.