In tijden van wereldwijd toenemend patriottisme werd de CFO Top voor het eerst in het Engels gehouden. Die keuze is niet bepaald door de actualiteit van ‘trade wars’, maar het gegeven dat er een Engelstalige rondetafelsessie op het menu stond. Het gekozen thema ‘Edge of competitiveness’ was dan wel weer ingegeven door de mondiale ontwikkelingen.
De circa 140 genodigden werden op Golfclub The Duke getrakteerd op een opening waarin voormalig VVD-minister en Tweede Kamerfractieleider Klaas Dijkhoff en expert internationale relaties Jonathan Holslag ingingen op de huidige geopolitieke ontwikkelingen. Network C-medeoprichter Kevin Mottard vroeg de aanwezigen welk cijfer zij Europa toebedelen als het gaat om competitiviteit, waarbij de tien staat voor zeer competitief. Al aftellend gaan pas bij zeven de eerste handen, waaronder die van Dijkhoff, omhoog. De rest van de zaal geeft een drie of hoger. Iemand die een drie gaf licht haar beslissing toe. ‘Het voornaamste probleem van Europa is wetgeving en regulering. Met name dat je 27 of 28 verschillende landen hebt met verschillende regels.’ De optimistische Dijkhoff meent dat Europa vaak haar sterke kanten over het hoofd ziet, zoals sterk fundamenteel onderzoek en een stabiele omgeving. ‘Een paar jaar geleden had ik een lager cijfer uitgedeeld, maar het gevoel van urgentie in Europa is nu groter en door de instabiliteit internationaal is onze stabiliteit nu een grotere troef.’
Toch ziet hij ook problemen. Die ziet Holslag, die een zes geeft ook en ook hoger scoort dan hij zou gedaan hebben een paar maanden geleden, ook. Dat Europa strenge doelen opstelt voor duurzaamheid is nastrevenswaardig, maar dan moeten we met gelijke maten meten. ‘We zijn streng voor onze eigen bedrijven, maar als we dingen invoeren soms niet. Dan kunnen dingen goedkoper worden ingevoerd, dat is omgekeerde discriminatie’. Dat Europa strenge doelen opstelt voor duurzaamheid is nastrevenswaardig, maar dan moeten we met gelijke maten meten. ‘We zijn streng voor onze eigen bedrijven, maar als we dingen invoeren soms niet. Dan kunnen dingen goedkoper worden ingevoerd, dat is omgekeerde discriminatie’
Balanceeract in internationale handel
Politicoloog Holslag wordt gevraagd hoe we moeten reageren op de huidige ontwikkelingen. Aan een handelsoorlog lijkt niet te ontkomen.’ Hij voorziet dat de macro-economische onbalans in handel op twee manieren opgelost kan worden. ‘Landen met een tekort kunnen productiever worden’. Dat lijkt hem onwaarschijnlijk. ‘Of overheden worden protectionistisch. En wat doen we dan? Doen we het op de Chinese manier, met exportkredieten en subsidies?’ Holslag pleit niet voor protectionisme, maar een evenwichtige manier waarbij je de markt zo open mogelijk houdt, maar ook oneerlijke concurrentie voorkomt. ‘Dat is een balanceeract.’ Dijkhoff sluit erbij aan door te stellen dat we de wereld moeten aanschouwen zoals hij is.
‘Je moet zoveel mogelijk internationale handel nastreven, maar niet naïef zijn.’ Dat betekent volgens de voormalig politicus ook duidelijke keuzes maken rondom energiebeleid. ‘Houden we vast aan onze ambitieuze duurzaamheidsagenda, dan moet je voorkomen dat vervuiling door landen niet wordt misbruikt als competitief voordeel .’
Op naar multipolaire wereld
Volgens Holslag is de route naar meer protectionisme onomkeerbaar. ‘We gaan naar een wereld van multipolaire krachten, waar China, de VS en India een rol willen spelen.’ Volgens de politicoloog hebben corporate leiders soms de neiging om te vertrouwen op pragmatisme en dat iedereen een gezamenlijk belang zoekt. ‘Maar het wordt tit-for-that in de politiek’ Volgens hem bereid China zich nu voor op de mogelijkheid van een lange oorlog, bijvoorbeeld met de aanleg van voedselvoorraden. Dus wie denkt dat de huidige (handels) spanning weer over zullen waaien op korte of middellange termijn doet aan wensdenken.
‘Meer spullen voor minder geld maakt ons kwetsbaar tegenover China.’
Kwetsbaar tegenover China
Hoe we ons tegenover China opstellen hangt volgens de heren af van het doel wat we nastreven. ‘Als we inflatie willen onderdrukken en de Rotterdamse haven een goede tijd willen bezorgen, dan moet je Chinese spullen laten komen’, zegt Dijkhoff. ‘Maar dan maak je het op de lange termijn onmogelijk om te herindustrialiseren. ‘Als we onze democratische waarden hoog willen houden, dan moeten we bedrijven steunen die aan een sterker Europa willen bijdragen’, voegt Holslag toe. ‘Meer spullen voor minder geld maakt ons kwetsbaar tegenover China’, stelt voormalig VVD-voorman Dijkhoff.
Op de vraag wie ons door deze tijden moet loodsen en de leider is die bovenstaand verhaal met visie, charisma en ijzeren wil kan uitdragen en uitvoeren heeft Dijkhoff een heldere visie. “Het is een logische vraag. Over het verleden zijn er verhalen met moedige helden en bijzondere individuen. Maar je hebt een hele gemeenschap nodig om iets voor elkaar te krijgen. Politici zitten niet vooraan in de sociale ontwikkelingen, eerder achteraan. Sinds ik gestopt ben met politiek heb ik meer denkruimte in mijn hoofd. Als politicus moet je vier keer per dag op camera reageren op wat andere politici hebben gezegd.’
Patriotisme nodig
Geen individu, maar een trots collectief is wat we nodig hebben. ‘We moeten patriottisme creëren’, zegt Holslag, die daarom voorstander is van een sociale diensttijd. Dijkhoff: “Mijn kinderen van vijf en zeven hebben het er over dat in sommige landen vrouwen niet mogen rijden. Het gaat er dan een beetje om dat je je eigen cultuur net iets beter vindt.’
Na dit pleidooi voor trots gingen de aanwezigen uiteen over vijf rondetafelsessies en een
workshop. In de sessies stond onder meer de trots op het eigen bedrijf en de positionering ten
opzichte van concurrenten centraal. Niels van Bladeren van LBC Tank Terminals nam zijn
groep mee in wat hij ziet als de competitieve voordelen van zijn organisatie, hoe hij die wil
uitbouwen en beschermen, maar ook voldoende flexibel wil blijven voor verschillende
scenario’s. Dit gaat onder andere over verduurzaming en de mogelijkheid om terug sterker in te
zetten op conventionele energie om de industrie competitief te houden.
‘Het wordt effectiever anticiperen en handelen als je dit aanvaard zoals het is, zonder er emotioneel bij te zijn.’
In een andere sessie ging Ron van Houten, CFO van TP Vision, in op de wereld buiten het
Westen. Naast Afrika en Latijns-Amerika werd vooral China en Azië besproken. De kracht van
China mag volgens de deelnemers niet overschat worden, gezien bijvoorbeeld de
jeugdwerkloosheid van 27% en de minder snel groeiende middenklasse. "China is sterk
afhankelijk van ons," was een veelgehoorde opmerking. In dezelfde sessie werd echter
benadrukt dat we de potentie, stabiliteit en enorme ontwikkelkracht van India niet mogen
vergeten. Ron van Houten stelde dat we naar landen buiten het Westen moeten kijken zonder
onze Westerse bril op te houden. “Hun blik en waardepatroon is vaak anders, en dat gaan we
niet veranderen. Het wordt effectiever anticiperen en handelen als je dit aanvaardt zonder er
emotioneel bij te zijn.”
Ervaren automotive boardroom leider Michael van der Sande (onder meer van Renault, Aston
Martin, Tesla en Jaguar) ging in op de competitiviteit van zijn sector, het effect van
overheidsbeleid en welke type auto’s volgens hem de sector moet inzetten. Zijn inleiding leidde
tot een interessante discussie over de parallellen met andere sectoren. De conclusie was dat
het inzetten op kwaliteit een Europese USP is, die we vaak moeten uitdragen in onze
internationale strategie.
Geopolitiek en wereldhandel vormden een ander belangrijk gespreksonderwerp. Wat betekenen
de huidige spanningen en handelssancties voor bedrijven? Kristian Bai Hollund, CFO van APM
Terminals, deelde zijn inzichten over de impact van de huidige handelssancties op APM
Terminals en moederbedrijf Maersk. De aanwezigen wisselden ervaringen uit over hoe je
risico’s soms ziet aankomen, maar sneller moet handelen. Het voorbeeld werd aangehaald van
bedrijven die voor voldongen feiten kwamen te staan bij de invasie van Oekraïne. In de context
van de "new normal" die in de plenaire opening naar voren werd gebracht — een wereld met
meerdere machtsblokken — werd benadrukt dat bedrijven hun supply chain breder moeten
spreiden en dat dit sneller moet gebeuren.
Tot slot ging Elles Staat, CFO van Batenburg, in op de ontwikkelingen in de energie- en
automatiseringsmarkt. Dit blijkt voor iedere deelnemer van groot belang, maar ook een bron van
onzekerheid. Zal de energietransitie daadwerkelijk doorzetten, of zal conventionele energie toch
weer een grotere rol spelen in de toekomst? De grote vraag die de sessie opwierp was:
“Moeten we met een beetje van alles experimenteren, of durven we ons te committeren aan één
duidelijke koers?” Waarop een deelnemers antwoordde: "We hebben ondernemers nodig met
lef die in grote energietransitie projecten durven investeren?
Daarnaast was er ook een workshop over boardroom leiderschap. GZ-psycholoog Tamara
Bavius en psychotherapeut Veronique Streekstra namen de deelnemers zoals steeds op een
creatieve wijze mee in hun drijfveren en verleden dat hen vormt. Aan de hand van een
metaforisch landschap in de vorm van een echte kaart, waar deelnemers zichzelf op plaatsen,
ontstonden er boeiende gesprekken over hun rol als leider in hun teamdynamiek en
ontwikkelpotentieel daarbinnen.
Team smeden
Na anderhalf uur intensieve discussie mochten de aanwezigen onder het genot van een glas bubbels bijkomen en hun ervaringen delen. Daarna was het tijd voor Michael Reiziger. In de jaren negentig en nul voetbalster bij onder meer Ajax, AC Milan en Barcelona. Tegenwoordig is hij de trainer van het succesvolle Jong Oranje. Hij verhaalde over de culturele lessen die hij opdeed bij de verschillende clubs. ‘Bij Ajax werd je aangemoedigd om avontuurlijk te voetballen.’ Toen hij op een training een keer naar de buitenkant uitweek, schold coach Arrigo Sacchi hem uit. ‘Je moest alles met de groep doen”. Bij Barcelona leerde hij trots, want de club draagt uit dat het mes que un club (‘meer dan een club’) is. Het Engelse Middelsbrough (‘altijd regen, altijd wind’) omschrijft hij als de meest intense voetbalervaring. ‘Mensen leven daar voor hun club, dus je geeft negentig minuten lang alles wat je hebt.’
Toen Reiziger aantrad als coach bij Jong Oranje vroeg hij de spelers wat ze van hem verwachten. Ze kwamen met wensen als vertrouwen, duidelijkheid en resultaten. ‘Zelf heb ik toegevoegd: geschiedenis schrijven. En duidelijkheid geef ik, heb ik beloofd.’ Reizigers doel is om een team te smeden en ervoor te zorgen dat het team goed communiceert. ‘Uiteindelijk wil je dat ze elkaar corrigeren.’ Daarnaast is het van belang om je weg te vinden in de generatiekloof.
Stil communiceren
‘Spelers klaverjassen niet meer in de bus, maar dat wil niet zeggen dat ze niet communiceren’, zegt de coach. ‘Ik zat een keer in de bus en alle spelers zaten stilzwijgend op hun telefoon. Ineens hoor ik keihard gejuich: bleek dat ze samen een spelletje speelden op hun telefoon. Daarnaast ziet Reiziger ook verschillen tussen jongens uit de Randstad en de regio. ‘Die eerste groep is toch luidruchtiger en trekt sneller zijn mond open. Dat de groepen onderling naar elkaar toetrekken is niet erg, zolang het maar een team is.’
En wat doet Reiziger als een speler niet op een andere plek wil spelen dan hij bij zijn club speelt? ‘Ik probeer iemand altijd te overtuigen. Stel ik heb een verdediger die ik op het middenveld wil zetten. Dan zoek in videobeelden waar hij in het middenveld komt en leg ik uit waarom ik denk dat hij daar goed kan functioneren. Dit levert eigenlijk nooit problemen op.’
‘Als je het team vertrouwen geeft, krijg je vertrouwen terug.’
Wat er moet gebeuren om deze zomer het Europees Kampioenschap te winnen? ‘Het team moet zijn taken goed weten en het is belangrijk om vrijheid te geven. Je bent een maand bij elkaar, dan kun je niet elke dag alles eisen. Je moet de groep vertrouwen en vrijheid geven, dan krijg je vertrouwen terug.’
Waar de oud-speler het meest leerde over de grens. “In Barcelona, de cultuur van gezond leven. Als Spaanse vriendjes van mijn zoons naar Nederland komen willen ze nog altijd zondag een barbecue, net als toen. Van die kwaliteit van leven moet je niet zomaar uitgaan. Al hielp, toegegeven, het klimaat wel mee.’
‘U hoort het, genieten van het leven is belangrijk’, besluit Kevin Mottard. Hij nodigt de gasten dan ook uit om zich richting het walking dinner te begeven voor een gezellige afdronk van de dag, maar niet voordat hij een nieuw initiatief aankondigt van Network C: Blended C. Geregeld was er na sessies met Veronique Streekstra en Tamara Bavius het verzoek voor verdere diepgang over de daar opgedane inzichten inzake leiderschap en de daaropvolgende groepsdynamiek. Daarom hebben zij en Network C de handen ineen geslagen voor het organiseren van een tweedaagse leiderschapstraining.
We kijken nu alweer uit naar de volgende CFO Top. We verwelkomen iedereen heel graag weer op 2 juli op het Prins Hendriksoord in Den Dolder.