Snelle technologische ontwikkelingen, activistische aandeelhouders die steeds vaker aan de poort rammelen en consumenten die bedrijven tot duurzaamheid dwingen. Veranderingen die commissarissen dwingen tot een actievere rol. ‘Commissaris zijn is geen baantje dat je er even bij doet. Het is echt een vak’, zegt multicommissaris en voormalig KPMG-topman Jurgen van Breukelen.
Op 15 juni komt de Commissarissen Top bijeen om te discussiëren over het thema ‘Meet the Gathering Storm’. Jurgen van Breukelen is Chairman van de Board of Directors bij telecom- en mediareus Altice. Daarnaast bekleedt hij commissariaten bij Damen Shipyards, projectontwikkelaar Edge en het Amerikaanse Urus, wereldmarktleider op het gebied van fokprogramma’s van koeien. Organisator van de Commissarissen Top Stefanie Grimbergen vroeg hem alvast te reflecteren op het thema van de volgende Top: welke stormen ziet hij aan de horizon opdoemen? Welke onderwerpen kan geen enkele commissaris laten liggen als hem de toekomst van het bedrijf waar hij toezicht op houdt lief is?
‘Commissaris zijn is geen baantje dat je er even bij doet. Het is echt een vak’
Duurzaamheid als stevige storm
‘Vanzelfsprekend is het lastig om te generaliseren’, begint Van Breukelen bedachtzaam. ‘Toch zijn er dynamieken waar ik wel raakvlakken zie bij de verschillende bedrijven waar ik betrokken bij ben. De belangrijkste daarvan is duurzaamheid, een onderwerp waar je altijd mee bezig bent.’ De uitwerking op de bedrijven waar hij toezicht houdt is uiteenlopend. ‘Bij mij varieert dit van bijvoorbeeld het duurzamer maken van kantoorgebouwen, tot het produceren van elektrische en hybride veerboten, en de invloed van duurzaamheid op productie van vlees en zuivel. Het is belangrijk om dit soort onderwerpen bespreekbaar te maken. Dat is je rol als commissaris’.
Naast duurzaamheid is ook digitalisering een thema dat de ervaren commissaris bij elk bedrijf op de agenda heeft staan. ‘Dit onderwerp is zo veelomvattend dat het een containerbegrip is geworden, maar het raakt bijna elk bedrijf wel’, zegt hij.
Vertrekkende multinationals
Een andere storm die Van Breukelen ziet opdoemen is wat hij de ‘politisering van alles’ noemt. Een actueel voorbeeld is vaccineren. ‘Aan de kusten van de VS kan niet-vaccineren je je baan kosten, terwijl in het midden van het land dit heel anders ligt.’ Van Breukelen stelt dat die politisering wel sterker speelt in de Verenigde Staten door het duale politieke stelsel. ‘Een bepaalde fiscaliteit bijvoorbeeld kan met een volgende president zo weer verdwijnen.’ Het traditioneel stabiele politiek klimaat in de polder is volgens Van Breukelen een grote troef van Nederland. ‘Het is in het verleden altijd een van de verklarende factoren van de aantrekkelijkheid van Nederland geweest. Natuurlijk hebben we een goed opgeleide bevolking en een fantastische infrastructuur, maar politieke stabiliteit is enorm belangrijk.’ Het Nederlandse vestigingsklimaat gaat Van Breukelen aan het hart. Over het vertrek van Shell en Unilever wordt te makkelijk gesproken, vindt hij. ‘Het gaat uiteraard over directe werkgelegenheid bij de bedrijven in kwestie, maar vooral ook de indirecte werkgelegenheid bij toeleveranciers en dienstverleners staat op het spel. Uit mijn KPMG-tijd weet ik: die indirecte werkgelegenheid volgt daar naar waar het hoofdkantoor gevestigd is.’
Multinationals staan er volgens Van Breukelen ‘niet goed op’ in Nederland. Dat hebben ze deels aan zichzelf te wijten. ‘Er kan meer gedaan worden om zichtbaar te zijn. Sporadisch gaat er wel eens een CEO in een talkshow zitten en uitleggen wat hij of zij doet. Maar dit kan nog veel meer.’ Kan een commissaris daar een rol inspelen? ‘Beperkt natuurlijk, want dit soort communicatie ligt toch primair bij een Raad van Bestuur.’
‘Kun je als commissaris voldoende challengen? Zoniet, dan is het misschien niet verstandig om de rol aan te nemen’
Geen bijbaantje
Kritiek kan uit de maatschappij komen, maar Van Breukelen ziet dat beursgenoteerde bedrijven in toenemende mate op de hals worden gezeten door activistische beleggers. ‘Sommige activistische fondsen hebben goed gepresteerd de afgelopen jaren. Er is veel geld in de markt en dat gaat ook naar activistische fondsen. De komende jaren zal het dus niet minder worden. Draai je een paar mindere kwartalen dan bestaat de kans dat zo’n partij aan boord komt. Daar komt bij dat behoorlijk wat institutionele beleggers zich laten leiden in hun stemgedrag door een stemadviesbureau en zich verder niet actief roeren in discussies. Juist hedgefondsen maken daar soms handig gebruik van.’
Het is een dynamiek die veel vergt van commissarissen. ‘Een commissaris op afstand is niet meer van deze tijd. Daar heb je in crisistijd niets aan.’ In de optiek van Van Breukelen zijn er drie typen commissarissen in crisistijd. Naast de genoemde ‘commissaris op afstand’ zijn er ook wel commissarissen die niet goed weten wat ze moeten doen in crisistijd, en hanteren een wat legalistische manier van toezicht houden. Over het algemeen heb je daar niet zoveel aan als bedrijf.’ De derde categorie omschrijft Van Breukelen als ‘de helper’. ‘Commissarissen die meedenken en vaak zelf als CEO in de wind hebben gestaan. Zij hebben de empathie op de momenten dat het crisis is.’ Dat neemt niet weg dat er uiteraard oog moet zijn voor alle facetten van risicomanagement in een raad van commissarissen. In de ogen van Van Breukelen is het ambacht van commissaris, mede door de komst van stevigere opleidingen, geprofessionaliseerd.
Hoe je aan de commissarisrol invulling kunt geven verschilt enigszins per bedrijfstype. ‘Beursgenoteerde bedrijven zijn vaak grote internationale concerns die wat langzamer van koers te veranderen zijn.’ Bij private equity is het voor een commissaris soms meer de uitdaging om balans te houden naar alle partijen, zoals dat in ons stakeholdermodel hoort. ‘Private-equity-investeerders hebben vaak twee of drie focuspunten waarmee ze de waarde van het bedrijf binnen een paar jaar denken te verhogen. Deze focus op de inhoud is fijn, maar de geldgedrevenheid wringt soms met ons Rijnlandse model.’ Bij familiebedrijven moet je er volgens Van Breukelen voor waken dat de familie voldoende open staat voor kritiek en bereid is tegenspraak te organiseren. ‘Kun je als commissaris voldoende challengen? Zoniet, dan is het misschien niet verstandig om de rol aan te nemen’, zegt hij. ‘Maar uiteindelijk geldt voor elk type: er zijn goede en minder goede bedrijven.’ Voordat Van Breukelen een commissariaat accepteert gaat hij uitgebreid met mensen in het bedrijf praten. ‘Wat is de cultuur? Welke mate van professionaliteit is er? Kan ik een verschil maken? Dat wil ik allemaal weten voordat ik ‘ja’ zeg’.
Brede interesse vereist
Een moderne commissaris heeft een scherp oog voor politieke en maatschappelijke verhoudingen. Hij voelt de veranderende tijdsgeest aan en heeft in de smiezen welke risico’s en kansen op de loer liggen. Dat vereist een brede interesse. Hoe zorgt Van Breukelen dat hij bij de tijd blijft? ‘Sowieso lees ik dagelijks veel nationale en internationale kranten. Uiteraard is het handig dat ik veel bedrijven van binnen heb gezien. Soms herken je een probleem, omdat je dit elders hebt gezien’, zegt Van Breukelen. Daarnaast bezoekt hij graag netwerkbijeenkomsten. ‘Het is enorm fijn om verhalen van andere commissarissen te horen’, zegt hij. ‘Met name in rondetafelsessies, want dan spreek je elkaar rustig en kun je diepte in.’
Op 15 juni wordt het gesprek rond het thema ‘’Meet the gathering storms’’ voortgezet op de Commissarissen Top op The Duke in Nistelrode. Tijdens verschillende rondetafels gaan commissarissen in gesprek over verschillende deelonderwerpen die Jurgen van Breukelen ook in zijn interview aanraakt. De afsluitende keynote tijdens de Commissarissen Top wordt verzorgd door filosoof en psycholoog Damiaan Denys. Damiaan zal als auteur van het boek ‘’het tekort van het te veel’’ filosoferen over de ziekte van onze huidige tijd om teveel te geloven in de maakbaarheid der dingen en te veel behoefte aan controle te hebben.
Wilt u meer informatie over het evenement, kijk dan op CommissarissenTop.nl.