‘Een oeroud, maar mooi thema’, zo introduceert Kevin Mottard het thema Thriving Tribes, de leidraad van de derde CFO Top. “Het gaat over mens en groep”. Nog nooit heeft diversiteit en individuele vrijheid zo hoog in het vaandel gestaan. Anderzijds: als je iets met een groep wilt bereiken moet je ook iets van jezelf opgeven. Als leider wil je een moderne leider zijn die ruimte geeft, maar soms ook aanspreekt op of verplichten tot. Mag dat laatste nog wel in deze tijden?” Dit is een worsteling voor alle C-levels en daarom dat deze dag in het teken stond van het bespreken van verschillende spanningsvelden.
Om het thema te verlevendigen mocht in het voormalige klooster Mariënhof in Amersfoort Sjoerd Marijne de plenaire opening verzorgen. Marijne was in het verleden hockeybondscoach van het Nederlandse vrouwenteam en het Indiase vrouwen- en mannenteam. Toen hij in 2007 in een India belandde waren de omstandigheden verre van optimaal. Het was 45 graden, hij had 66 vrouwen voor zich en sprak de taal niet. Sowieso zijn er India honderden talen, dus ook niet alle speelsters konden elkaar verstaan.
Spanning tussen individu en team
Andere uitdaging: speelsters zijn bang om de coach aan te spreken, omdat ze hier in het verleden een tik voor op de vingers kregen. Sommige speelsters spelen elkaar de bal niet toe, omdat ze uit verschillende klassen komen. En het individu was geregeld belangrijker dan het team. Zo was er een spits die altijd wilde scoren in de cirkel. ‘Je moet begrijpen waardoor dat komt’, aldus de coach. ‘Haar familie dacht dat als ze veel zou scoren ze een grotere kans op het aanvoerderschap had, en zij wil haar familie onderhouden.’
Maar Marijn zag ook een hoop aanknopingspunten, zoals de bereidwilligheid en de trots op het land. ‘Als je ze vroeg door een muur heen te gaan dan gingen ze.’ Ze stellen samen dan ook het doel om bij de volgende Olympische Spelen een medaille te halen. De vorige Spelen eindigden ze twaalfde. Marijne wilde echter ook een groter doel horen. Dat werd het helpen bij het verbeteren van de positie van de vrouw in de Indiase samenleving.
Om het team te kneden probeert hij de speelsters beter te leren kennen op individueel niveau. Hij laat ze daarom analyseren aan de hand van insights-profielen, en laat hen ook iets doen wat ze spannender vinden dan hockey: een presentatie geven op een universiteit. Zo ontdekt hij bijvoorbeeld dat een speelster een thrillseeker is. ‘Die liet ik in de kwartfinale op de Olympische Spelen een variant op een strafcorner nemen. Ze scoorde de enige goal van de wedstrijd.’
In trainingen creëert hij afhankelijkheid. Bij een soort van shuttle run test moet het hele team opdrukken als één iemand het niet haalt. Het brengt succes. Een medaille loopt India net mis, maar het team is ongekend populair in eigen land. De voorheen egoïstische spits wordt Indiaas Sporter van het Jaar vanwege haar teaminzet.
Diepgaande rondetafelsessies
Na dit inspirerende verhaal mochten de circa honderd aanwezigen zich verdelen over zes rondetafelsessies. Hierin mochten de CFO’ss elkaar stevig aan de tand voelen over verschillende thema’s. Zo werd onder aanvoering van CFO Emiel Roozen van TBI Holdings, een bouwconglomeraat van twintig bedrijven, ingegaan op het vraagstuk van centralisatie vs. decentralisatie. Wat is de functie van een holding en hoeveel ruimte biedt je individuele bedrijven? Bij TBI geloven ze in de kracht van vrijheid en wordt de bureaucratie van het hoofdkantoor gemeden. In de Spijskamer deelde Susan Swarte, CFO bij TNO, haar nuchtere blik op het collectief versus het individu. Het beeld dat mensen van buiten je organisatie hebben zorgt ervoor dat je een bepaald type mens aantrekt, wat helaas resulteert in weinig diversiteit in het individu. Een belangrijke vraag die ook besproken werd: hoe ga je om met inclusiviteit in de organisatie en bewaak je als leider hierbinnen cohesie? In een andere zaal werd er gekeken naar het snijvlak tussen Finance en IT door Danny Benima en Philip van der Zande, respectievelijk CFO en CIO bij Stedin. Als netbeheerder hebben ze een enorme uitdaging voor hun kiezen en een branchegenoot herkende dan ook het toenemende belang van samenwerking op deze vlakken. ‘Er komen, mede door de toename van datagedrevenheid en digitalisering, zaken op ons af die we samen moeten aanpakken.’
Een soortgelijk gesprek stond op het menu onder leiding van Martijn Dekker, al spitste de CISO van ABN AMRO zich toe op vertrouwen in cybersecurity in de boardroom. Security is gelijk aan onzekerheid, hoe ga je daar als CFO mee om? Stel geen vragen als ‘zijn we veilig’ en ‘wanneer is het af’, maar focus op de weerbaarheid van je organisatie en probeer de controle wat los te laten. Een deur verder sprak William Bontes, CFO van Louwman Group, over de paradox ‘wees jezelf versus pas je aan’. CFO’s herkenden de twijfel wanneer je iets laat gaan voor of je aanpast aan de cultuur van de organisatie, ook al past het niet binnen de financiële kaders die je als financial hebt meegekregen. Wat laat je gaan en wanneer trek je wel de lijn, werd als de kern van de boardroom dynamiek van de CFO aangewezen. In de zesde en laatste sessie sprak René van ‘t Hof, CFO bij Tabs Holland over de centralisatie bij Tabs waar men tussen de verschillende onderdelen meer congruentie probeert te realiseren als volgende fase van de organisatie. René ging in op wat dit van hem als leider vraagt, wat voor veel herkenning zorgde bij de andere deelnemers.
Nieuwe community
Na anderhalf uur inspanning was het tijd voor ontspanning. Deelnemers konden bijkomen onder het genot van een glas Vuurzee. Het geroezemoes van de netwerkende CFO’s werd nog eenmaal onderbroken voor de dagafsluiter. Maar voordat het zover was stond Anne-Will Koelewijn stil bij het Next Executive Program. Een Network C programma voor de volgende generatie bestuurders die inzicht willen krijgen in wat het betekent om executive te zijn en welke leiderschapsvaardigheden daarbij komen kijken. Zij nodigde de aanwezige CFO’s uit om na te denken welke talenten in hun organisatie hiervoor in aanmerking komen.
Hierna was het woord aan Paul Scheffer, publicist en hoogleraar Europese Studies die een kort college hield onder de titel ‘Voorbij de diversiteit’. In het kader van het dagthema Thriving Tribes had hij het boek Moral Tribes van Joshua Green gelezen. Daarin gaat het over twee tegenstellingen. Het ik versus wij en het ons versus zij. In deze tegenstellingen draait het om zelfzuchtigheid versus oog hebben voor anderen. Scheffer deelt met zijn gehoor enkele observaties over verdeeldheid in de wereld om het daarna te kantelen naar het samen zijn. Het lijmen van de verdeeldheid vereist volgens hem politiek leiderschap. ‘Maar we leven nu in een tijd van uitgesteld keuzes.’
De eerste observatie is dat welvarende en afgestudeerde mensen, zoals de aanwezigen, vaak het idee hebben dat de geschiedenis in een richting beweegt. Ze hanteren een vooruitgangsgedachte die is gedreven door economische en technologische ontwikkelingen. Wie terugkijkt ziet echter dat de wereld zich niet eenduidig een kant op beweegt. Economische verwevenheid leidt niet per se tot vrede. Economische verwevenheid is juist gebaseerd op politieke ontspanning. ‘Je ziet nu bijvoorbeeld dat bedrijven uit Oekraïne wegtrekken’, aldus Scheffer.
Een tweede observatie is dat het optimisme over de democratiserende rol van social media inmiddels is afgenomen. De hoogleraar stipt ook filosoof Marshall McLuhan aan die in 1959 voorzag dat nieuwe communicatiemiddelen zouden leiden tot nieuwe tribalisering. ‘Dat is wat we nu filterbubbels noemen.’
‘Je moet omgaan met de geschiedenis die recht doet aan verschillende gezichtspunten. Je hebt verhalen nodig die over groepen reiken.’
Electorale verdeeldheid
Vervolgens ging Scheffer ook in op de electorale geografie en de fragmentatie van het Nederlandse politieke landschap. Ondanks de verdeeldheid ziet hij kansen om de samenleving te verbinden, bijvoorbeeld op het thema duurzaamheid. ‘Alleen moet je wel durven kiezen.’ Alle plannen die er nu tot 2050 liggen, onder andere op het gebied van nieuwe woningen, CO2-reductie en mobiliteit, zouden een oppervlakte vergen die groter is dan Nederland zelf.
Ook op het gebied van migratie moeten we keuzes maken. Met een grafiek laat Scheffer zien dat de groei van onze bevolking op dit moment niet komt vanuit voortplanting, maar vanuit migratie. Daarnaast laat hij acht scenario’s voor bevolkingsgroei in Nederland. In de afgelopen twee jaar kwamen er 400.000 mensen bij. Een tempo dat het snelste scenario overstijgt. ‘Dat brengt serieuze vragen mee, waar je ook staat in deze discussie’
Zoeken naar gemeenschappelijke normen
Tot slot ging Scheffer in op een verdeeld verleden en een gedeelde toekomst. Als geslaagd voorbeeld haalt hij de herdenking van de slavernij aan. ‘Je moet omgaan met de geschiedenis die recht doet aan verschillende gezichtspunten. Je hebt verhalen nodig die over groepen reiken.’ In de ogen van Scheffer moeten we diversiteit omarmen, maar alleen als we ook slagen om onder woorden te brengen wat we aan gemeenschappelijkheid nodig hebben om productief samen te leven.
De zoektocht naar gemeenschappelijke normen wordt nog even uitgesteld. Want als afsluiter vraagt Kevin Mottard de aanwezigen om te genieten van het nu. Na het verhaal van Scheffer stond nog een smakelijk vijfgangenmenu op het programma. Met de wijze lessen op zak konden de CFO’s weer terugkeren naar hun eigen tribe.
We kijken nu alweer uit naar de volgende CFO Top, dan rondom het thema ‘´The art of reinvention’. We verwelkomen iedereen heel graag weer op 16 april 2024 op The Duke Club in Nistelrode.